İskenderun Gelişim Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Erdem TURHAN
YUMURTALIK KİSTLERİ
Vücutta herhangi bir organda görülebilir. Yumurtalıkta görülenler, özellikle yumurtalık kanseri gibi ciddi bir hastalıkla karışabildiklerinden veya yumurtalık kanserlerinin çoğunun kist gibi görünmesinden dolayı önemlidir. Neyse ki yumurtalıklarda tespit edilen kistlerin çoğu kanser değildir.
Yumurtalık kistlerinin belirtileri nelerdir?
En sık belirti kasık ve karın ağrısıdır. Kistler genellikle büyük boyutlara ulaşana kadar belirti vermez. Ani başlayan şiddetli alt karın ağrısı, bulantı, kusma olması bir kistin yırtıldığının veya boğulduğunun(torsiyon) belirtisi olabilir. Kist enfekte olursa karın ağrısına ateş eşlik edebilir. Kistler adet düzensizliklerinin de sık sebepleri arasındadır. Hormon salgılayan bir kist adet gecikmesine yol açabileceği gibi adet kanamasının normalden uzun sürmesine de yol açabilir. Bazen kistler dev boyutlara gelene belirti vermez ve ilk belirti karında ele gelen kitle olabilir. Özellikle çikolata kistleri(endometrioma) adet dönemlerinde ağrı, cinsel ilişki esnasında şiddetli ağrı, çocuk sahibi olamama gibi belirtilerle karşımıza çıkmaktadır.
Kistim olduğunu nasıl anlarım?
Demin saydığımız belirtiler varsa kist şüphesi ile yapılacak ultrason görüntülemesi ile tanı konulur. Ultrason karından veya vajinal yapılabilir. Küçük boyuttaki kistlerde vajinal büyük boyuttaki kistlerde karından ultrason tercih edilen yöntemdir.
Yumurtalık kistleri anne karnındaki kız bebekten menopoz sonrası kadınlara kadar her yaş grubunda görünür. Özellikle çocuk yaş grubundakiler ile menopoz sonrası kadınlarda yeni oluşan ve hızlı büyüyen bir kist saptanması durumunda yumurtalık kanserinden şüphelenmek gerekir.
Gebelikte kist olur mu?
Gebelik döneminde, kistler ile sıklıkla karşılaşılır. Bunların bir kısmı gebelik öncesi bulunan bir kistin gebelikte farkedilmesi şeklinde iken, bir kısmı da gebelik ile birlikte ortaya çıkar. Gebeliğin ilk aylarında ultrason ile saptanan kistler küçük boyuttaysalar genellikle gebeliğin ilerleyen haftalarında kendiliğinden yok olur.
Kistler gebelik için risk teşkil eder mi?
Gebeliğin gidişatı genellikle var olan kistten etkilenmez. Ancak gebelikte kist kaynaklı acil durumlar olabileceği de akıldan çıkarılmamalıdır. Tek taraflı şiddetli ağrı ile birlikte bulantı ve kusma varlığı gebelikte kist boğulmasının (kist torsiyonu) belirtisi olabilir.Böyle bir durumda cerrahi tedavi gerekebilir.
Kistler gebeliği engeller mi?
Kistlerin çoğunluğu gebeliğe engel değildir. Ancak çikolata kistleri tüplerde yapışıklık yaparak veya kist içeriğinde bulunan bazı biyokimyasal maddeler aracılığıyla gebeliğe engel olabilir. Çikolata kistleri, rahim iç tabakası hücrelerinin yumurtalıkta çoğalması ile oluşur. Kendiliğinden genellikle gerilemez. Adet ağrısı, cinsel ilişkide ağrı gibi şikayetlere yol açar. Varlığında hastaya göre ilaç tedavisi veya ameliyat ile kistin çıkarılması gibi seçenekler hastaya sunulabilir. Bir çok hastada tedavisiz takip de bir seçenektir.
Bir kistin kanser olup olmadığı nasıl anlaşılır?
Yumurtalık kistinin bir kanser olup olmadığını anlamaya yönelik, hem laboratuvar tetkikleri hem de çeşitli görüntüle yöntemleri kullanılır. Laboratuvarda en çok kullanılan belirteç CA-125 düzeyinin araştırılmasıdır. Bununla birlikte bir çok tümör belirteci de kullanılır. Ancak tümör belirteçlerinin yüksekliğine yumurtalık kanseri dışında bir çok durumda ve hastalıkta rastlanılabilir. Örnek olarak adet döneminde yapılan CA-125 normalden yüksek çıkabilir. Bu nedenle kistin ultrasondaki görüntüsü kanser riskini belirlemede en önemli incelemedir. Nihayetinde tüm incelemelere rağmen kesin tanı ancak ameliyatla çıkarılan kistin patolojik incelemesiyle konulur.
Kistler nasıl tedavi edilmelidir?
Bir çok kist herhangi bir tedavi gerektirmeden kendiliğinden küçülüp kaybolur. Git gide büyüyen, yaşa göre belli bir büyüklüğün üstünde olan, ultrasonda veya kan tetkiklerinde kanser şüphesi olan, kanlanması bozulup şiddetli ağrı yapan, yırtılıp batın içi şiddetli kanamaya yol açan kistler cerrahi tedavi gerektirirler. Özellikle kanser şüphesi olan kistler operasyon esnasında patoloji uzmanı tarafından incelenmeli ve operasyon ona göre şekillendirilmelidir(Frozen). Günümüzde bir çok kistin ameliyatı kapalı yöntemle (Laparaskopi)yapılabilmektedir.