Şantiye Şefliği Tam Zamanlı Bir Görevdir,
Birden Fazla Şantiyede Yapılamaz!
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İskenderun Temsilcilik başkanı Kamil Turan şantiye şefliğinin tam zamanlı bir görev olduğunu ve birden fazla şantiyede yapılamayacağını belirtti. Yazılı bir açıklama yapan Başkan Kamil Turan, Şantiye şefliğinin kilit rolü şantiye alanında işçi sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasıyla ilgilidir diyerek, "Bilindiği üzere şantiye şefliği; yapı üretimi veya mimarlık-mühendislik hizmeti gerektiren herhangi bir imalatın plan, proje, resim ve hesaplarına, fen ve sanat kurallarına, genel şantiye organizasyonu işlerine dair teknik mevzuata uygun olarak yürütülme ve denetlenme işidir. Şantiye şefinin önemli görevleri bulunmaktadır; bunlardan ilki yapının fen ve tekniğe, ruhsat ve projesine uygun olarak inşa edilmesi ikincisi inşaatın iş ve işlemlerinin planlanması, sevk ve idaresi, üçüncüsü iş güvenliğinin sağlanması işçi sağlığının gözetilmesidir.
Açıkça görüldüğü gibi, topraklarının yüzde 93’ü aktif deprem kuşağı üzerinde bulunan Türkiye’de, güvenli yapı üretimi ve deprem nedeniyle oluşacak zararların asgariye indirilebilmesi için şantiye şefliği anahtar konumunda yer almaktadır.
Şantiye şefliğinin bir başka kilit rolü şantiye alanında işçi sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasıyla ilgilidir. Ne acıdır ki ülkemiz yıllardır işçi ölümlerinde Avrupa birinciliğini ve dünya üçüncülüğünü bırakmamaktadır. Bu işçi ölümlerinin büyük çoğunluğunun inşaat sektöründe yaşandığı herkesin malumudur. Dolayısıyla, iş kazalarına karşı alınacak önlemlerde müteahhitlerin sorumluluklarını yerine getirmesinin yanı sıra, şantiye şefliğinin yetkin kişilerce yürütülmesi hayati önemdedir.
Yapı üretim sürecinde bu denli önemli bir görev olan şantiye şefliği, gerek mevzuatta yer alan, gerekse uygulamada yaşanan eksiklikler ve yanlışlıklar nedeniyle çözümün değil sorunun bir parçası haline getirilmiş, ivedilikle çözüm bekleyen bir alandır.
Şantiye şefinin, taşıdığı sorumluluk ve şantiye alanında yüklendiği görevin kapsamı dikkate alındığında şantiyeden hiç ayrılmaması gereken bir görev olması gerekir. Bir mühendisin mevzuatta izin verildiği gibi, 30.000 m2`ye kadar 5 ayrı işin şantiye şefliğini yapma şansı yoktur. Üstelik ilgili mevzuata göre, yapım işinin tek ruhsata bağlı veya toplu yapı niteliğinde olması halinde yapı inşaat alanı sınırı uygulanmamaktadır. Bu koşullarda, nitelikli bir yapım hizmeti sunmak olanaksız hale gelmiştir, gelmektedir.
Yapı ruhsatlarında şantiye şefi belirlenmesi sürecinde, mevzuatta açıkça tanımlanmış olmasına rağmen uygulamada işin niteliğine aykırı olarak, farklı meslek disiplinleri ve uzmanlık alanları dikkate alınmadan şantiye şefleri görevlendirilmektedir. Bilindiği gibi, Şantiye Şefleri Hakkında Yönetmeliğin 6. Maddesinin 3. Bendinde, “Şantiye şefliğinin üstlenilmesinde; yapım işinin konusu, niteliği, büyüklüğü ile özel ihtisas gerektirip gerektirmediği ve ilgili imalatların oranı dikkate alınır” ifadesi yer almaktadır. Buna rağmen uygulamada işin niteliğine aykırı şantiye şefliği taleplerinin kabul edildiği, bu konuda idarelerin keyfi kararlar aldığı görülmektedir. Farklı meslek disiplinleri ve uzmanlık alanları dikkate alınmadan şantiye şeflerinin görevlendirilmesi bilime ve tekniğe aykırıdır.
2020 yılına ait yapı ruhsatı verilerine göre, toplam ruhsatlar içerisinde inşaat mühendisi üyelerimizin üstlendikleri şantiye şefliği oranının yüzde 45,8 olduğu tespit edilmiştir. Oysa, elektrik tesisatı, mekanik tesisat, restorasyon ve elektrik ile mekanik tesisata ilişkin tadilat ruhsatları dışındaki yapı ruhsatlarında inşaat mühendislerinin şantiye şefi olarak görevlendirilmesi gerekir. Bunun için Odamıza kayıtlı yeterli sayıda üyemiz mevcuttur.
Yine söz konusu rapor ve deneyimlerimiz imzacılık diye tarif ettiğimiz, sadece resmi işlemlerde görünsün diye kâğıt üstünde kalan şantiye şefliğinin ne kadar yaygın olduğunu göstermektedir. Can güvenliği için asli bir çalışma alanı olan şantiye şefliğinin, bir deprem ülkesinde hepimizin gözü önünde ve ilgili her kurum ve kuruluşun bilgisi dahilinde sadece kağıt üzerinde kalması ülkemiz için bir utanç kaynağıdır. Bu durum depremle yaşamaya zorunlu olan ülkemizde bizzat can güvenliğimiz açısından tehdit oluşturmaktadır.
Sorunun çözümü için:
• İstisnai durumlar dışında, her şantiye şefi sadece bir şantiyede tam zamanlı olarak görevlendirilmelidir.
• Şantiye şefliğinin üstlenilmesinde; yapım işinin konusunun, niteliğinin, büyüklüğünün ve ilgili imalatların oranının dikkate alınması, keyfi uygulamaların sonlandırılması için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
• Şantiye şefliği sürekli eğitime ve mesleki tecrübeye gereksinim duyan bir görevdir. Bu görevi yerine getirecek kişilerin ilgili meslek odalarınca verilen eğitimlere katılıp belgelendirilmeleri zorunlu tutulmalıdır.
• Gerçeğe aykırı beyanda bulunarak şantiye şefliği üstlenilmesinin önünü geçilmesi için şantiye şeflerinden Oda Kayıt Belgesi istenmelidir.
• Şantiye şefleri TMMOB tarafından belirlenen mühendislik asgari ücretinin altında çalıştırılmamalı, hak ve ücretleri yasal güvenceye alınmalıdır.
Odamız, şantiye şeflerinin gelişimi için mesleki eğitimleri ve gerekli belgelendirmeleri yapmaya hazır, üzerine düşen görevleri yerine getirebilecek altyapıya, kadro yapısına ve tecrübeye sahiptir.
Tüm meslektaşlarımızı, mesleğimizi ve haklarımızı sahiplenmeye, ilgili idareleri de uyarılarımızı dikkate alarak önerilerimizi hayata geçirmeye, halkın can ve mal güvenliğini ilgilendiren böylesi önemli bir konuda ivedilikle Odamızla birlikte hareket etmeye davet ediyoruz."
TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
ŞANTİYE ŞEFLİĞİ DURUM RAPORU
Bu rapor, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası adına İMO Ankara Şubesi tarafından hazırlanmıştır.
Açıklama
Bu çalışma ile idarelerce düzenlenen yapı ruhsatlarındaki şantiye şefi verileri incelenerek, şantiye şefi görevlendirmelerinin Şantiye Şefleri Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine göre yapılıp yapılmadığı, söz konusu yönetmeliğin şantiye şefi ve sorumluluğu tanımlarının inşaat teknolojisi ve yapım dinamikleri açısından çağımız gerekliliklerini karşılayıp karşılamadığı tespit edilmeye çalışılmıştır.
Bu kapsamda, İnşaat Mühendisleri Odasının çalışma alanında bulunan 81 ildeki idarelerce 1 Ocak 2020 ile 25 Aralık 2020 tarihleri arasında düzenlenen ve IMOP sistemine aktarılan yapı ruhsatı verileri karşılaştırmalı olarak aşağıda listelenmiş olan tablolarda gösterilmiştir.
UNVANI Sayısı Oran (%)
ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSİ/ ELEKTRİK MÜHENDİSİ 3841 4,0
İNŞAAT MÜHENDİSİ 44037 45,8
MAKİNE MÜHENDİSİ 7501 7,8
MİMAR 23593 24,5
TEKNİKER/TEKNİSYEN/TEKNİK ÖĞRETMEN 12174 12,7
UNVANI TESPİT EDİLEMEYEN 5023 5,2
Genel Toplam 96169 100,0
Tablo 1 Unvana Göre Yapı Ruhsatı Sayıları*
*1 Ocak 2020 ile 25 Aralık 2020 tarihleri arasında ülke çapındaki idarelerce düzenlenen yapı ruhsatı sayılarıdır. İsim değişikliği ruhsatları dahil değildir
2020 yılına ait yapı ruhsatı verilerinde; toplam ruhsatlar içerisindeki üyelerimizin üstlendikleri şantiye şefliği oranının %45,8 olduğu tespit edilmiştir.
UNVANI Kişi Sayısı Kişi Sayısı Oran (%) Üye Sayısı** Üye Sayısı Oran(%)
ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSİ/ ELEKTRİK MÜHENDİSİ 2088 4,3 64557 3,23
İNŞAAT MÜHENDİSİ 22054 44,9 123907 17,80
MAKİNE MÜHENDİSİ 4144 8,4 114700 3,61
MİMAR 11865 24,2 61507 19,29
TEKNİKER/TEKNİSYEN/TEKNİK ÖĞRETMEN 5922 12,1
UNVANI TESPİT EDİLEMEYEN 3051 6,2
Genel Toplam 49124 100,0 43,94
Tablo 2 Yapı Ruhsatlarında Kayıtlı Şantiye Şefi Sayıları*
*1 Ocak 2020 ile 25 Aralık 2020 tarihleri arasında ülke çapındaki idarelerce düzenlenen yapı ruhsatlarındaki meslek gruplarının sayılarıdır. İsim değişikliği ruhsatları dahil değildir
** 2019 sonu itibariyle tüm üyelerin sayısıdır
Bu tablo, şantiye şefinin üstlendiği toplam iş sayısı dikkate alınmadan kaç farklı meslek mensubunun görevi üstlendiğini tespit etmek amacıyla elde edilmiştir. Şantiye şefliği görevini üstlenen üye sayılarının toplam üye sayıları içerisindeki oranı incelendiğinde inşaat mühendisi ve mimarlar verilerinin yakın olduğu tespit edilmiştir.
İL Elektrik/Elektrik-Elektronik Mühendisi İnşaat Mühendisi Makina Mühendisi Mimar Tekniker/Teknisyen/Teknik Öğretmen Ünvanı Tespit Edilemeyen Genel Toplam
ADANA 59 593 136 246 367 49 1450
ADIYAMAN 56 258 79 104 94 30 621
KAHRAMANMARAŞ 46 434 81 281 319 44 1205
NİĞDE 22 456 37 84 644 446 1689
OSMANİYE 34 154 36 94 120 28 466
ANKARA 47 1796 58 698 195 98 2892
BARTIN 17 76 9 42 4 15 163
BOLU 37 298 124 140 23 28 650
ÇANKIRI 0 120 7 81 62 23 293
ÇORUM 6 533 3 305 218 51 1116
KARABÜK 2 149 11 105 2 8 277
KASTAMONU 25 213 36 84 60 33 451
KAYSERİ 3 891 528 102 47 1571
KIRIKKALE 53 267 16 126 177 33 672
KIRŞEHİR 43 150 55 125 115 40 528
NEVŞEHİR 27 357 77 174 73 110 818
SİVAS 36 291 40 159 62 14 602
YOZGAT 41 288 55 117 103 60 664
ZONGULDAK 16 235 37 82 28 11 409
ANTALYA 192 1609 161 1386 293 67 3708
BURDUR 13 202 25 125 69 25 459
ISPARTA 11 300 26 135 159 67 698
AYDIN 33 1236 60 664 251 47 2291
BALIKESİR 11 1402 11 736 330 168 2658
BİLECİK 34 123 77 92 86 11 423
BURSA 162 1394 503 952 337 52 3400
KÜTAHYA 30 380 87 186 89 52 824
YALOVA 5 477 5 202 63 31 783
ÇANAKKALE 23 461 76 240 268 46 1114
DENİZLİ 138 933 236 525 247 39 2118
BATMAN 27 486 13 513 9 1048
BİNGÖL 14 184 17 19 3 18 255
DİYARBAKIR 2 250 156 34 442
ELAZIĞ 5 552 5 69 52 131 814
MALATYA 25 464 30 159 77 72 827
MARDİN 43 1050 27 278 60 26 1484
ŞANLIURFA 70 385 63 413 82 25 1038
TUNCELİ 89 2 18 36 8 153
BAYBURT 8 129 10 34 2 8 191
ERZİNCAN 25 239 39 73 139 48 563
ERZURUM 27 431 27 62 15 46 608
IĞDIR 12 35 14 34 25 14 134
KARS 37 97 27 68 10 4 243
ESKİŞEHİR 71 655 337 274 260 35 1632
GAZİANTEP 49 912 66 393 8 10 1438
KİLİS 119 2 68 14 203
HATAY 131 641 167 343 180 23 1485
İSTANBUL 219 3575 664 2067 313 211 7049
İZMİR 236 2790 496 1768 357 298 5945
KOCAELİ 204 1767 633 750 899 56 4309
AKSARAY 86 329 103 278 131 147 1074
KARAMAN 4 334 11 178 116 88 731
KONYA 161 1564 285 864 417 155 3446
MANİSA 66 932 99 567 260 52 1976
ARDAHAN 9 86 12 8 9 3 127
SİİRT 89 2 32 3 6 132
ŞIRNAK 2 159 10 99 46 34 350
MERSİN 118 886 382 485 357 68 2296
MUĞLA 207 1409 157 1024 328 88 3213
DÜZCE 61 343 119 165 95 12 795
SAKARYA 144 861 421 295 453 242 2416
AMASYA 4 219 29 128 84 24 488
ORDU 30 328 102 162 261 30 913
SAMSUN 89 729 233 401 297 53 1802
SİNOP 13 224 30 89 84 22 462
TOKAT 49 342 64 146 165 106 872
EDİRNE 25 212 78 168 112 44 639
KIRKLARELİ 50 201 89 109 206 53 708
TEKİRDAĞ 84 851 170 449 226 244 2024
ARTVİN 2 61 11 22 5 17 118
GİRESUN 15 309 33 165 73 197 792
GÜMÜŞHANE 4 108 50 30 34 226
RİZE 2 99 6 36 4 22 169
TRABZON 17 616 35 266 93 114 1141
AFYONKARAHİSAR 81 557 66 251 635 69 1659
UŞAK 43 489 91 304 104 23 1054
AĞRI 20 127 23 92 16 72 350
BİTLİS 26 206 35 153 17 40 477
HAKKARİ 96 2 27 6 22 153
MUŞ 2 96 22 46 79 245
VAN 249 181 3 14 447
Genel Toplam 3841 44037 7501 23593 12174 5023 96169
Tablo 3 illere Göre Yapı Ruhsatı Sayıları*
*1 Ocak 2020 ile 25 Aralık 2020 tarihleri arasında illere göre düzenlenen yapı ruhsatlarındaki meslek gruplarının sayılarıdır. İsim değişikliği ruhsatları dâhil değildir.
YAPI RUHSATININ TÜRÜ Elektrik/Elektrik-Elektronik Mühendisi İnşaat Mühendisi Makina Mühendisi Mimar Tekniker/Teknisyen/Teknik Öğretmen Ünvanı Tespit Edilemeyen Genel Toplam
Bahçe duvarı 2 17 4 5 5 33
Diğer (775 Sayılı Gecekondu Kanunu) 171 43 18 232
Diğer (İksa) 2 195 10 47 10 7 271
Diğer (Kaçak Yapı) 31 193 30 108 64 18 444
Dolgu 2 1 3
Ek bina 14 255 20 108 27 24 448
Elektrik tesisatı 2 4 4 10
Fosseptik 4 53 4 32 26 2 121
Geçici 5 66 6 21 25 21 144
Güçlendirme 1 49 3 13 1 7 74
İlave 12 179 14 89 24 40 358
İstinat duvarı 105 1623 319 951 255 54 3307
Kat ilavesi 54 424 101 214 204 90 1087
Kullanım değişimi 4 93 23 47 20 18 205
Mekanik tesisat 2 55 14 35 2 2 110
Restorasyon 6 96 6 110 2 39 259
Tadilat 748 8593 1601 4623 858 564 16987
Yeni yapı 2676 30267 5064 16347 10240 3881 68475
Yeniden 106 1082 169 479 253 163 2252
Yenileme 67 620 109 321 140 92 1349
Genel Toplam 3841 44037 7501 23593 12174 5023 96169
Tablo 4 Türüne Göre Yapı Ruhsatı Sayıları*
*1 Ocak 2020 ile 25 Aralık 2020 tarihleri arasında ülke çapındaki idarelerce düzenlenen yapı ruhsatlarının türüne göre sayılardır. İsim değişikliği ruhsatları dâhil değildir
Bu tablo ile;
• İksa ruhsatlarında inşaat mühendisleri yerine tüm meslek gruplarının görevlendirildiği,
• Güçlendirme ruhsatlarında inşaat mühendisleri yerine tüm meslek gruplarının görevlendirildiği,
• Kullanım değişimi ruhsatlarında inşaat mühendisleri yerine tüm meslek gruplarının görevlendirildiği,
• Mekanik tesisat ruhsatlarında makine mühendisi yerine tüm meslek gruplarının görevlendirildiği,
• Restorasyon ruhsatlarında mimarların yerine tüm meslek gruplarının görevlendirildiği,
• Bina türü inşaatlarında ise tüm meslek mensuplarının görevlendirildiği görülmektedir.
Ayrıca, “yeni yapı” ruhsatlarının toplam yapı ruhsatları içerisindeki oranı %71 civarındadır.
KAT SAYISI Elektrik Elektrik-Elektronik Mühendisi İnşaat Mühendisi Makina Mühendisi Mimar Tekniker Teknisyen Teknik Öğretmen Ünvanı Tespit Edilemeyen Genel Toplam
1 797 10079 1251 4650 3992 1604 22373
2 815 8747 1505 4707 4017 1694 21485
3 592 6012 1125 3572 1932 615 13848
4 406 4034 972 2252 1129 319 9112
5 431 4572 969 2622 861 270 9725
6 331 3773 743 2155 1 175 7178
7 154 1720 288 1034 114 3310
8 53 745 87 402 48 1335
9 50 628 61 293 27 1059
10 40 443 47 243 13 786
11 22 311 34 170 23 560
12 14 207 20 99 17 357
13 7 211 17 109 13 357
14 6 169 20 72 6 273
15 5 132 10 54 3 204
16 1 134 10 62 8 215
17 3 70 6 32 3 114
18 3 27 5 12 47
19 25 3 6 34
20 20 1 4 25
21 20 5 25
22 2 10 1 3 16
23 7 1 8
24 10 1 4 15
25 7 3 1 11
26 5 2 7
27 4 3 7
28 2 4 6
29 4 1 5
30 1 1
31 4 4
32 1 3 2 1 7
33 3 2 5
34 7 7
35 1 2 3
36 4 4
37 4 4
38 3 3
39 5 5
40 1 1 2
41 1 1 2
42 1 1
61 1 1
63 1 1
67 1 1
Katsız yapılar 108 1870 325 1009 242 67 3621
Genel Toplam 3841 44037 7501 23593 12174 5023 96169
Tablo 5 Kat Sayılarına Göre Yapı Ruhsatı Sayıları*
*1 Ocak 2020 ile 25 Aralık 2020 tarihleri arasında ülke çapındaki idarelerce düzenlenen yapı ruhsatlarındaki kat sayılarının unvana göre dağılımıdır. Diğer (775 Sayılı Gecekondu Kanunu), Diğer (Kaçak Yapı), Ek bina, İlave, Yeni yapı, Yeniden, Yenileme ruhsatlarının verisidir.
Bu tablo ile; inşaat mühendislerinin 63 katlı, mimarların 41 katlı, makina mühendislerinin 24 katlı, elektrik-elektrik elektronik mühendislerinin 32 katlı, tekniker/teknisyen/teknik öğretmenlerin 6 katlı yapılara kadar şantiye şefliği görevini üstlendikleri görülmektedir.
Ayrıca, kat sayısı “1 ve 2 olan” yapıların toplam yapı ruhsatları içerisindeki oranı %45 civarındadır.
KAT SAYISI 1 2 3 4 5 6-9 10-19 20+ Genel Toplam
ADANA 1689 1695 466 235 233 668 348 15 5349
ANKARA 3133 2399 1567 674 1014 1502 516 49 10854
ANTALYA 971 1277 786 532 430 439 42 0 4477
AYDIN 333 715 397 257 178 199 16 0 2095
BALIKESİR 446 833 487 426 282 167 11 0 2652
BURSA 1094 712 1266 770 624 440 57 3 4966
ÇANAKKALE 249 333 195 112 107 109 2 0 1107
DENİZLİ 589 455 439 275 143 133 6 0 2040
DİYARBAKIR 2673 664 347 331 499 1086 376 7 5983
ERZURUM 441 282 134 301 202 352 18 0 1730
ESKİŞEHİR 455 208 178 539 170 60 4 0 1614
GAZİANTEP 282 250 160 81 144 457 144 1 1519
HATAY 153 253 264 211 212 335 34 0 1462
İSTANBUL 294 555 563 555 1835 2376 547 81 6806
İZMİR 794 1613 1124 728 602 690 117 11 5679
KOCAELİ 1147 713 838 660 315 140 12 1 3826
KONYA 2201 1067 578 315 425 586 77 1 5250
MANİSA 470 426 275 288 327 156 13 0 1955
MERKEZ 147 125 69 24 29 166 48 0 608
MERSİN 443 846 234 135 169 213 101 6 2147
MUĞLA 566 1306 765 165 39 33 0 0 2874
SAKARYA 626 1134 934 248 153 27 4 0 3126
SAMSUN 744 1051 488 472 656 828 118 1 4358
TEKİRDAĞ 846 984 394 308 393 338 47 0 3310
TRABZON 249 522 381 193 229 579 69 0 2386
UŞAK 892 787 384 189 194 216 45 0 2707
VAN 446 280 135 88 121 587 11 0 1668
Genel Toplam 22373 21485 13848 9112 9725 12882 2947 177 92548
Tablo 6 Kat Sayılarına Göre Yapı Ruhsatı Sayılarının Şube Dağılımı*
*1 Ocak 2020 ile 25 Aralık 2020 tarihleri arasında ülke çapındaki idarelerce düzenlenen yapı ruhsatlarındaki kat sayılarının şubelere göre dağılımıdır. İsim değişikliği ruhsatları dahil değildir.
TAŞIYICI SİSTEM Elektrik/Elektrik-Elektronik Mühendisi İnşaat Mühendisi Makina Mühendisi Mimar Tekniker Teknisyen Teknik Öğretmen Ünvanı Tespit Edilemeyen Genel Toplam
Diğer 31 691 77 215 88 58 1160
İskelet(Karkas) 41 669 111 273 412 236 1742
İskelet(Karkas) --> Ahşap 7 110 13 80 40 15 265
İskelet(Karkas) --> Betonarme 392 4690 734 2171 1844 722 10553
İskelet(Karkas) --> Betonarme --> Çerçeveli + Perdeli Sistem 1021 11583 1934 6364 1408 666 22976
İskelet(Karkas) --> Betonarme --> Çerçeveli Sistem 1736 19139 3550 11016 6011 2354 43806
İskelet(Karkas) --> Betonarme --> Perdeli Sistem 144 1902 289 1078 275 102 3790
İskelet(Karkas) --> Çelik 140 1324 254 602 340 213 2873
Karma 34 800 95 308 130 43 1410
Prefabrik 149 1858 217 855 466 280 3825
Yarı Prefabrik 4 95 5 40 15 9 168
Yığma(Kagir) 131 1027 206 521 1135 316 3336
Yok 1 42 4 21 5 3 76
(boş) 10 107 12 49 5 6 189
Genel Toplam 3841 44037 7501 23593 12174 5023 96169
Tablo 7 Taşıyıcı Sistemin Türüne Göre Sayılar*
*1 Ocak 2020 ile 25 Aralık 2020 tarihleri arasında ülke çapındaki idarelerce düzenlenen yapı ruhsatlarının türü sayılarıdır. İsim değişikliği ruhsatları dahil değildir
Bu tablo ile şantiye şefliğini üstlenebilen meslek mensuplarının tüm taşıyıcı sistem tiplerindeki yapılara ilişkin görev üstlendikleri anlaşılmaktadır.
Betonarme taşıyıcı sisteme sahip yapıların toplam yapı ruhsatları içerisindeki oranı %85 civarındadır. Tüm meslek gruplarının en fazla Betonarme-Çerçeveli Sistem türündeki yapıların şantiye şefliğini üstlendikleri anlaşılmaktadır.
YAPI SINIFI Elektrik/Elektrik-Elektronik Mühendisi İnşaat Mühendisi Makina Mühendisi Mimar Tekniker Teknisyen Teknik Öğretmen Ünvanı Tespit Edilemeyen Genel Toplam
I. SINIF 70 849 121 480 218 115 1853
A 44 375 76 216 112 70 893
B 26 472 44 264 106 45 957
D 2 1 3
II. SINIF 390 6536 781 2767 875 602 11951
A 129 2121 350 1131 281 76 4088
B 130 1532 204 592 443 289 3190
C 131 2882 227 1044 151 237 4672
D 1 1
III. SINIF 2732 27995 5545 15347 11077 3796 66492
A 1239 12654 2158 6827 8180 2476 33534
B 1492 15336 3385 8518 2895 1318 32944
C 1 5 2 1 1 10
D 1 1 2 4
IV. SINIF 601 7936 1024 4645 4 422 14632
A 190 2670 279 1280 184 4603
B 350 3849 624 2647 4 154 7628
C 61 1411 121 714 84 2391
D 6 4 10
V. SINIF 48 721 30 354 88 1241
A 37 435 15 143 22 652
B 4 91 2 33 9 139
C 47 21 3 71
D 7 148 13 157 54 379
Genel Toplam 3841 44037 7501 23593 12174 5023 96169
Tablo 8 Yapı Sınıfı Grubuna Göre Yapı Ruhsatı Sayıları*
*1 Ocak 2020 ile 25 Aralık 2020 tarihleri arasında ülke çapındaki idarelerce düzenlenen yapı ruhsatlarında yapı sınıfı dağılımı verileridir. İsim değişikliği ruhsatları dahil değildir
Bu tablo ile; tekniker/teknisyen/teknik öğretmenlerin 4. Sınıf yapılara kadar, diğer meslek mensuplarının ise tüm yapı sınıfı gruplarında şantiye şefliği görevini üstlendikleri anlaşılmaktadır.
Ayrıca, “III. Sınıf “yapı grubunun toplam yapı ruhsatı içerisindeki oranı %69 civarındadır.
Sonuç
Ortaya konulan veriler ile Şantiye Şefleri Hakkında Yönetmelik hükümleri karşılıklı incelenmiştir.
Topraklarının yüzde 93’ü aktif deprem kuşağı üzerinde bulunan Türkiye’de, güvenli yapı üretimi ve deprem nedeniyle oluşacak zararların asgariye indirilebilmesi için şantiye şefliği görevi kritik önemdedir. Yakın tarihimizde yaşanan depremlerin sonuçları bütün kamuoyunun malumudur.
Şantiye şefliği inşaatın her aşamasından ve her biriminden sorumlu olunması ve profesyonelce yapılması gereken ve sürekli şantiye alanında olmanın zorunlu olduğu bir mesleki faaliyettir. Yapı üretim sürecinde bu denli önemli bir görev olan şantiye şefliği konusunda gerek mevzuatta gerekse uygulamada birçok eksiklikler ve yanlışlıklar görülmektedir.
Sorumluluğu bu denli büyük olan bir mesleki faaliyette, bir kişinin aynı anda 30.000 m2`ye kadar 5 farklı yapım işinin şantiye şefliğini üstlenebilmesi mümkün değildir. Birden fazla yapım işi üstlenilmesi nedeniyle şantiye şefliği görevinin fiilen mevzuata ve çağımız gereklerine uygun yerine getirilmediği; dolayısıyla inşaat kalitesinde istenen seviyelere çıkılamadığı, güvensiz ve tekniğine uygunluğu şüpheli binaların inşasının artarak devam etmekte olduğu gün gibi ortadadır.
Raporda açıkça görülebileceği üzere yapı üretim sürecinin yöneticisi pozisyonunda olan şantiye şefliği alanı son derece kontrolsüz ve sorunludur. Mevcut durumda işin niteliği ile hiçbir alakası olmayan meslek gruplarının keyfi olarak şantiye şefliği görevini üstlenebildiği, hatta belirli bir kesimin şantiye şefliği görevini yürütecek meslek grubundan olup olmadığının dahi anlaşılamadığı sonucu can yakıcıdır. Elde edilen verilerden; Şantiye Şefleri Hakkında Yönetmeliğin 6’ıncı maddesinin 3’üncü fıkrasında yer alan ve şantiye şefinin görevlendirilmesinde “yapım işinin konusu, niteliği, büyüklüğü ile özel ihtisas gerektirip gerektirmediği ve ilgili imalatların oranının” dikkate alınması gerektiğini bildiren hükmün uygulanmadığı ve şantiye şefliğinin görevlendirilmesinde idarelerin keyfi davrandığı tespit edilmiştir.
Raporda daha ayrıntılı karşılaştırmalı tablolarla görülebileceği gibi 2020 yılına ait yapı ruhsatı verilerine göre, toplam ruhsatlar içerisinde inşaat mühendisi üyelerimizin üstlendikleri şantiye şefliği oranı yüzde 45,8’dir. Oysa, elektrik tesisatı, mekanik tesisat, restorasyon ve elektrik ile mekanik tesisata ilişkin tadilat ruhsatları dışındaki yapı ruhsatlarında şantiye şefi olarak görevlendirilmesi gereken meslek grupları ilgili yönetmelikte tarif edilmektedir.
Şantiye şefinin uygun meslek mensubu olarak görevlendirilmemesinin yanı sıra, şantiye şefliği çalışma alanında; fiili olarak şantiye şefi bulundurmaksızın yapım işinin sürdürülmesi, mühendis asgari ücretinin veya önerilen ücretlerin alınamaması gibi sorunlar da bulunmaktadır.
Söz konusu sorunlardan bir diğeri de yapı ruhsatı düzenleme aşamasında şantiye şeflerinden Oda Kayıt Belgesi alınmayıp taahhütname ile işlem yapılmasıdır. Yapılan araştırmada Odamız üyesi olmadığı halde “inşaat mühendisi” unvanı ile sistemde yer alan şantiye şeflerine rastlanmıştır. Şantiye şeflerinden Oda Kayıt Belgesi alınmasına ilişkin genelge hükmü olmasına rağmen taahhütname ile yürütülen uygulama, gerçeğe aykırı beyanda bulunarak şantiye şefliği üstlenilmesinin önünü açmaktadır.
Yapılması Gereken Düzenleme Önerileri Aşağıda Verilmiştir:
• İstisnai durumlar dışında, her şantiye şefi sadece bir şantiyede tam zamanlı olarak görevlendirilmelidir.
• Şantiye şefliğinin üstlenilmesinde; yapım işinin konusunun, niteliğinin, büyüklüğünün ve ilgili imalatların oranının dikkate alınması, keyfi uygulamaların sonlandırılması için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
• Şantiye şefliği sürekli eğitime ve mesleki tecrübeye gereksinim duyan bir görevdir. Bu görevi yerine getirecek kişilerin ilgili meslek odalarınca verilen eğitimlere katılıp belgelendirilmeleri zorunlu tutulmalıdır.
• Gerçeğe aykırı beyanda bulunarak şantiye şefliği üstlenilmesinin önünü geçilmesi için şantiye şeflerinden Oda Kayıt Belgesi istenmelidir.
• Şantiye şefleri TMMOB tarafından belirlenen mühendislik asgari ücretinin altında çalıştırılmamalı, hak ve ücretleri yasal güvenceye alınmalıdır.