ve hücreler arası uyumun var olduğu bir durumdur. Davranış bilimlerine göre, kişinin çevresiyle uyumu ve beklemediği bir olay karşısındaki savunma potansiyelidir. Günümüzde kabul gören tanımına göre ise sağlık; sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bireyin aynı zamanda fiziksel, sosyal ve ruhsal yönden tam bir iyilik hali içerisinde oluşudur.

     Sağlığın temeli yeterli ve dengeli beslenmedir. Yeterli ve dengeli beslenme, sağlıklı beslenme olarak da adlandırılmaktadır. Yeterli ve dengeli beslenmeme durumunda, bireyde birçok sağlık sorunu ortaya çıkabilmektedir. Vücuttaki birçok metabolik sürecin etkilenmesi hastalıkların oluşmasına neden olmaktadır. Bu hastalıkların başlıcaları kanser, hipertansiyon, kardiyovasküler hastalıklar, diyabettir.

    Yeterli ve dengeli (sağlıklı) beslenen kişilerin görünüşü şu şekilde özetlenebilir:

S   ağlam bir görünüş, hareketli ve dikkatli bakışlar, muntazam, pürüzsüz, hafif nemli ve hafif pembe bir cilt, canlı ve parlak saçlar, kuvvetli, gelişimi normal kaslar, düzgün iyi gelişmiş kol ve bacaklar, sık sık baş ağrısından şikâyet etmeyen, iştahlı, çalışmaya istekli kişilik, vücut ağırlığı boy uzunluğuna ve yaşına göre orantılı, zihinsel ruhsal ve sosyal gelişimi normal, devamlı çalışabilen bir kişilik.

   Yetersiz ve dengesiz (sağlıksız) beslenenlerin görünüşü ise;

Hareketleri ağır, isteksiz, eğilmiş bir vücut, şişkin bir karın, ciltte çeşitli yara ve pürüzler, sık sık baş ağrısından şikayet, iştahsız, yorgun, isteksiz bir kişilik.

    Beslenmenin yaşam üzerine önemini oluşturan esas etken vücuda gerekli enerjiyi sağlayabilmek için gerçekleştirilen bir eylem olmasından ileri gelir. Canlılığın temel ihtiyaçlarından biri olan beslenme, yaşam kalitesinin arttırılması ve dolaylı olarak yaşam süresinin uzatılması adına çok önemlidir. Enerji alımı ve harcaması arasındaki denge, yaşam boyu vücut ağırlığı yönetiminde temeldir. Fazla besin-enerji alımı ve fiziksel aktivitedeki yetersizlik sonucu oluşan obezite ve fazla kilolu olma durumu çağımızın en ciddi sağlık problemlerindendir. Obezite; yaşam tarzı, çevrenin etkisi ve genlerle alakalı karmaşık bir konudur.

     Ciddi, kronik seyirli bir sağlık problemi olmayan bireylerde, yeterli ve dengeli beslenmenin üç temel, basit kuralı vardır:

    1) Yağ ve yağlı besin tüketimini azaltmak.

    Günlük beslenmemizde toplam yağ tüketiminden gelen enerji, toplam tüketilen enerjinin %30.0’ını geçmemesine özen gösterilmelidir. İçeriğinde yağ bulunan besinler aynı zamanda vücudumuz için gerekli diğer besin öğelerini de barındırmaktadır. Örneğin; yağda çözünen vitaminlerin(A, D, E, K vitamini) vücuda alınmasında, taşınıp kullanılmasında yağ büyük öneme sahiptir. Bundan dolayı yağ tüketimini kesmek yanlış, özellikle total yağ alımını(toplam alınan enerjinin %25-35) gerekli ölçüde azaltmak doğru olandır. Doymuş yağ içeriği yüksek besinlerin tüketimi, kan kolesterol düzeyini arttıran en önemli beslenme faktörlerindendir. Bu nedenle hayvansal kaynaklı yağları tüketmek yerine, beslenme örüntümüzde bitkisel sıvı yağların(zeytinyağı, ayçiçeği yağı, soya, fındık yağı vb.) yer alması sağlıklı olandır.

   2) Besin örüntümüzde sebze ve meyvenin yerini arttırmak.

    Sebze ve meyve tüketiminin artması, çeşitli sağlık problemlerinin önlenmesine yardımcıdır. İçerdikleri, özellikle Beta karoten, vitamin A ve vitamin C gibi antioksidan kapasitelerinden dolayı meyve ve sebzelerde kalitatif ve kantitatif çeşitli araştırmalar yapılmış ve oksidatif stresle ilişkileri üzerine sonuçlar bulunmuştur. Bilinen vitamin tabletleri yerine zengin antioksidan içeren besinleri günlük olarak düzenli tüketmenin sağlık açısından daha uygun olacağı saptanmıştır. Üzerinde en çok çalışılan ve olumlu sonuçlar bulunan besinlerden bazıları; kayısı, kestane, elma, üzüm, çay, kepekli ekmek, bal, sarımsak ve soğandır. Bu besinler; antikanserojen, antifungal, antiviral, antiallerjenik etkili gibi birçok geniş farmakolojik özelliğe sahip olup, çeşitli hastalıkların oluşmasını önlemede, bağışıklık sisteminin gelişmesine katkı sağlamada, kısacası sağlığı korumada aktiftirler. Ancak unutulmaması gereken önemli bir konu var ki; o da hiçbir besine mucize gözüyle bakılmaması gerekliliğidir. Yeterli ve dengeli bir tüketim sağlandığında, her besin grubundan ölçülü bir şekilde yararlanıldığında, sağlıklı beslenme kriterlerine uyulduğunda bu besinlerin faydalarını reddetmemek gerekir.

   3) Günde 3 ana öğün beslenmek ve aralarda yağ ve enerji içeriği düşük besinleri tercih etmek.

    Kan şekerini dengede tutabilmek, hipoglisemi(düşük kan şekeri) ataklarına bağlı halsizlik, dikkat dağınıklığı, sinirlilik, çarpıntı hissi gibi problemleri ortadan kaldırabilmek, metabolizmayı daha aktif kılabilmek adına günlük beslenme saatlerimizi belirlemeli ve bu saatler dışına çıkmadan beslenebilmeyi alışkanlık haline getirmeliyiz. Günde 3 ana öğün ve ayrıca aralarda besin tüketimi metabolizmamızın düzenli çalışması için çok önemlidir. Öğün sıklığı arttıkça ayrıca karaciğerde kolesterol sentezinde azalma gözlenir. Özellikle kahvaltı öğününü atlamamak gerekir. Sık sık beslenme diyete bağlı termogenezi hızlandırarak enerji harcamasını arttırır. Özetlersek; yemeklerin günde 3-6 öğün şeklinde tüketilmesi ve her öğün arasındaki zamanın 3-4 saat olacak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Sık öğün tüketimi, gereğinden fazla beslenmeyi önler, bireyi daha uzun süre tok kılar, bir sonraki öğünde besin alımını azaltıcı etki gösterir.

    Unutmayın! Tüm bu basit kurallar çerçevesinde yaşam tarzında gerçekleştirilecek ufak değişiklikler daha kaliteli, optimal sağlık düzeyinde bir yaşam sürmenize yardımcıdır. Biz beslenme ve diyetetik üzerine uzmanlaşmış bireyler, tüm bu süreç öncesini değerlendirmede, süreci planlamada ve sonrasındaki sürekliliği yakalamada sizlere yardımcı olmaya hazırız. Beslenme ve fiziksel aktiviteyi hayatımızdan eksik etmeden, kendimize iyi baktığımız nice sağlıklı günlere…

    Diyetisyen Eray ALBAYRAK

 

Diğer tüm yazıları için buraya tıklayın!